UZAZI WA MPANGO SAWA, LAKINI ...

 *Mwanamke mtumiaji aliyeolewa anaua watoto 12 kila mwaka bila kujielewa

Na Daniel Mbega

KUPANGA uzazi kwa njia za kisasa ni kuamua juu ya mpishano wa miaka ya kuzaliwa watoto na juu ya idadi ya watoto ambo familia inapenda kuwazaa, ambapo njia hizo hutumia dawa (kemikali) zilizomo katika vidonge vya majira (pills), vitanzi (loops), vipandikizi (norplant implant), sindano ya Depo Provera, lunelle, emergency contraceptives, quinacrine, povu, mafuta, vidonge viyeyukavyo ukeni, kondomu na kutoa mimba.
Afya ya uzazi (reproductive health) humaanisha kuwafanya wanawake wenye ndoa na wasio na ndoa na wasio na ndoa, hata wanafunzi mashuleni, kufurahia ngono bila kuwa na wasiwasi wa kupata mimba na magonjwa ya zinaa, ukiwemo UKIMWI, kwa kutumia njia hizo za kisasa.

Watafiti mbalimbali wa mambo ya uzazi nchini Marekani wamebaini kwamba, dawa au chachu bndia za uzazi wa mpango zinapoingia mwilini huighilibu chachu halisi ya mwanamke itolewayo katika viungo vya uzazi kwa kuchochewa na tezi la pituitary (pituitary gland) na hivyo hufanya mayai y mwanamke yasikomae; hupunguza uwezo wa kusafirisha mimba katika mirija ya uzazi; huharibu ngozi nyororo ya tumbo la uzazi kwa namna kwamba mimba iliyotungwa hushindwa kujipandikiza; hutoa mimba kutokana na mimba hiyo kushindwa kukaa na kukua katika tumbo la uzazi; hufanya ute wa mwanamke kuwa mzito sana na hivyo kuzuia mbegu za kiume (semen) kupita kuelekea tumbo la uzazi la mwanamke.

Uwepo wa binadamu mpya hutegemea kuwepo kwa muunganiko halisi na bayana wa mbegu ya baba, yai la mama na pumzi ya Mungu, na baada ya muunganiko huo uhai unbeba sifa ya kuwa kitu cha pekee na cha thamani kubwa.

Tunapotafakari umuhimu na upekee wa uhai wa binadamu, hatuwezi kufumbia macho vitu vinavyoharibu au kuua uhai huo, kwani sumu zote zinazotumika katika kile kinachoitwa 'kupanga uzazi kwa njia za kisasa' huondoa uhai na huharibu afya.

Dawa hizo zinazidi kuingizwa hapa Tanzania na kutekelezwa kwa agizo la Umoja wa Mataifa wa Mfuko wa Idadi ya Watu Duniani chini ya mwavuli wa Afya ya Uzazi (Reproductive Health), Haki ya Ujinsia (Sexual Rights), Ujinsia (Sexuality) na Uzazi wa Mpango (Family Planning).

Kwa mujibu wa Dk. Bogomir Kuhar, vita dhidi ya uhai wa watoto kupitia njia za kisasa za kupanga uzazi husababisha vifo vya watoto kati ya milioni 8.1 na 12.75 kila mwaka katika mataifa ya Ulaya na Marekani kwa kuwa dawa hizo zina chachu zinazoua uhai mpya kabla mwanamke hajajua kama ana mimba.

Utafiti huo unaeleza kwamba, mwanamke anayetumia njia hizo za kisasa ambaye hajaolewa kwa wastani anaua watoto watatu kila mwaka wakati yule aliyeolewa ambaye anatumia njia hizo anaua watoto 12 kila mwaka bila mwenyewe kujielewa.

Hii inatokana na ukweli kwamba, madawa hayo hupoteza mwelekeo wa mzunguko wa siku za hedhi za mwanamke, ambapo wapo ambao wanaweza kupata siku zao muda mrefu zaidi bila kuwa na uwiano mzuri wa mwezi hadi mwezi na wengine hutokwa damu kidogo katika siku zao au wasipate siku zao kabisa.

Wanawake wanaotumia dawa hizo wanakabiliwa na madhara mengi sana yakiwemo saratani ya ziwa (breast cancer), ngozi (skin cancer), mji wa uzazi na kokwa (Uterine and Ovary cancer) pamoja na saratani ya mlango wa uzazi (cervical cancer); magonjwa ya moyo, shinikizo la damu, magonjwa ya ini, kiharusi, kupofuka macho, utasa wa muda au wa kudumu, kupata hedhi bila mpangilio, mimba nje ya mji wa uzazi, kunyonyoka nywele, kuota nywele kifuani na kuota ndevu.

Katika hali nyingine, wanawake wanaotumia njia hizo hukosa hamu ya tendo la ndoa na pindi wanapokutana na wenzi wao huwalazimu kutumia muda mwingi 'kuhamamsishana' kabla ya kukutana kutokana na uke kuwa mkavu kufuatia ute wa asili kutokuwepo.

Aidha, baadhi ya wanawake hukonda na wengine hunenepa sana, huku wakieleza kwamba kunenepa huko kuntokana na dawa hizo 'kuwapenda' wakati ni maradhi ambyo wao wenyewe hawajui kama wanayo na ndiyo chanzo cha kupata kiharusi na magonjwa ya moyo kutokana na damu kuganda mwilini badala ya kutoka kila mwezi kama ilivyo asili yake.

Utafiti uliofanywa hapa Tanzania na shirika moja lisilo la kiserikali la Pro-Life kuanzia mwaka 1996 hadi 2001, umeonyesha kwamba wanawake 578 kati ya 600 waliojitokeza kujieleza wenyewe ambao wamekuwa wakitumia vidonge (oral contraceptives) na sindano za Depo Provera (DMPA-Depo medroxyprogesterone acetate) wamekumbwa na matatizo hayo.

Depo Provera ambayo katika miaka ya 1950 ilitengenezwa kama tiba ya saratani ya tumbo la uzazi (Uterine Cancer), hatimaye mwaka 1992 ilithibishwa nchini Marekani kwa matumizi ya uzazi wa mpango ambapo mwanamke hudungwa miligram 150 kila baada ya miezi mitatu.

Lakini mwezi Juni 1993 Idara ya Afya ya Canada ilizuia matumizi ya dawa hiyo kwa maelezo kuwa siyo salama kwa afya ya watumiaji. Hata hivyo, hadi mwaka 1996 tayari dawa hiyo ilikuwa imetumiwa na wanawake milioni 30 katika zaidi ya nchi 90 duniani na hasa zinazoendelea kama njia ya kupanga uzazi, yaani kudhibiti ongezeko la watu, hasa baada ya Shirika la Afya Duniani (WHO) kufanya majaribio kwa wanawake wa nchi zinazoendelea kama vile Kenya, Mexico, Thailand na New Zealand. Wanawake wanaotumia sindano hii hupata hedhi silimia 43 baada ya miezi 12 na asilimia 32 baada ya miezi 24.

Dawa hizo huwafanya watumiaji washindwe kuwa waaminifu katika maisha ya na hali hii inawahusu wanawake wote; walioolewa na wasioolewa, kwani mwanamke akijua kuwa anaweza kufanya mapenzi bila kuwa na hofu ya kupata ujauzito anaanza kujiona huru na kuvunja heshima inayolinda utakatifu wa tendo la ndoa.

Tumepata kushuhudia, katika mazingira yasiyokuwa ya kawaida, wanawake ambao waume zao wameondoka kwa muda mrefu kimasomo au kikazi, wametumia dawa hizi baadhi wamepata mimba licha ya kuzitumia.

Hali hiyo imevunja uaminifu wa ndoa na kuleta mafarakano na kwa kiasi kikubwa husababisha kuvunjika au kuvurugika kwa ndoa nyingi, ambapo utafiti unaonyesha kuwa nchini Marekani asilimia 50 ya ndoa zinazotumia dawa za uzzi wa mpango huvunjika miaka michache baadaye kuliko ndoa zisizotumia dawa hizo.

Waasisi n watetezi wa uzazi wa mpango kwa njia za kisasa, Marie Stopes na Margaret Sanger, walisema lengo la njia hizo ni kuwaweka wanawake huru kutoka vifungo vya ndo na hivyo kufurahia ngono bila mipaka.

Kutokana na mke mtumiaji kukosa hamu ya kujamiiana, basi baada ya muda wanandoa huanza kujisikia kutoridhishwa; mke anaanza kujisikia kuwa mume wake hampendi isipokuwa mwili wake tu ambao unatumiwa kwa tamaa ya kuridhisha misukumo ya mwili, wakati mume naye anaanza kufikiri mke wake hapendi tendo la ndoa kwa vile anakuwa ''baridi''na kumlazimu kila anapohitaji unyumba kuomba na kubembeleza. Misigano hiyo ndiyo hupelekea kuwepo kwa talaka au 'kuzaliwa' kwa nyumba ndogo na mambo mengineyo.

Dawa hizi husababisha kupungua kwa uwezo wa taifa kuzalisha mali kwa ajili ya maendeleo na hivyo gurudumu la mzunguko wa umaskini kuzikabili nchi mskini, ikiwemo Tanzania. Ukweli ni kwamba, nchi zilizotumia dawa hizi kwa muda mrefu, kama vile nchi nyingi za Ulaya, ikiwemo Italia, Ujerumani, Ugiriki, Ufaransa, na nyinginezo zimeshuhudia idadi ya watu wao ikipungua kwa kasi kubwa na haziwezi, bila mikakati ya makusudi, kujizalisha tena.

Ili kuweza kujizalisha, taifa lolote linatakiwa liwe na ongezeko la watu kwa mwaka kwa wastani wa watoto 2.1 kwa kila familia, uwezo ambao uko chini kwa nchi nyingi za Ulaya.

Kulingana na tarifa iliyomo katika 'Hali ya Uchumi wa Taifa katika mwaka 1998' iliyotolewa na Tume ya Mipango, Tanzania ina uwezo wa kujizalisha kwa wastani wa watoto 2.8 kwa kila familia. Hali hii ikiendelea, tukizingatia vifo vya watu wengi vitokanavyo na magonjwa hasa janga la UKIMWI, huenda katika muda mfupi ujao Tanzania itashuhudia upungufu wa watu kuliko ongezeko la watu.

Historia inatuthibitishia kuwa maendeleo huletwa na uwepo wa watu wengi katika nchi. Nchi zote za Ulaya, Marekani, Japan, Uchina na India zimeendelea katika kipindi ambapo idadi ya watu wake ilikuwa kubwa. Ndiyo maana leo nchi za Uingereza (watu milioni 51), Ujerumani (milioni 82), na Ufaransa (milioni 58) zinalalamika juu ya upungufu wa watu kuliko kufurahia upungufu huo.

Ukiangalia nchi hizo ni ndogo kuliko Tanzania, ambayo ina watu milioni 45 kwa mujibu wa Sensa ya mwaka 2012 na kila eneo la kilometa ya mraba linakaliwa na watu 50 tu wakati watu wanaokaa katika eneo la kilometa mraba kwa baadhi ya nchi za Ulaya ni: Uingereza (watu 245), Ujerumani (236), na Ufaransa (107).

Kwa ujumla, hakuna asiyependa uzazi wa mpango, lakini wananchi wanaweza kuelimishwa kuhusu uzazi wa mpango wa kutumia njia za asili ambazo mara nyingi hujulikana pia kama njia za maumbile au Kalenda, ambapo wataalam wetu katika sehemu mbalimbali wanaweza kutuelimisha badala ya matumizi ya dawa zenye kemikali zinazoweza kuua na kuharibu au kuudhoofisha mwili wa mtumiaji, hasa mwanamke.<Mwisho>.