King Michael Enoch (wa pili kutoka kushoto mwenye gitaa) akiwa na kikosi cha Dar Jazz mwaka 1968. Picha kwa hisani ya Kijiwe cha Kitime.
Na
Daniel Mbega
WENGI
walimwita Teacher, yaani ‘Mwalimu’, na wengine wakamwita King, yaani ‘Mfalme’.
Inawezekana kabisa alikuwa mwalimu kweli kutokana na kuusomea muziki tangu
akiwa shule ya msingi, lakini Michael Enoch Chinkumba hakuwa mfalme, na kama ni
mfalme basi hakuwa na Dola.
Ndiyo,
mwanamuziki huyo mkongwe kabisa katika historia ya muziki wa Tanzania, hakuweza
kujivunia matunda ya kazi yake tangu alipoanza muziki mwaka 1958, lakini pia aliweza
kujivunia wanamuziki wengi waliopitia mikononi mwake hasa katika kipindi cha
miaka ya 1960 wakati upinzani wa bendi za Dar es Salaam Jazz na Western Jazz
ulipokuwa umechukua chati ya juu.
Nilizungumza
naye katika mahojiano maalum enzi ya uhai wake mwaka 2000 nyumbani kwake Mwenge
jijini Dar es Salaam ambapo King Enock alieleza bayana kwamba, si yeye tu, bali
wanamuziki wengi wa enzi zake wamekufa na wengine wanaendelea kuwa maskini wa
kutupwa kutokana na kushindwa kunufaika na jasho lao hasa katika kipindi hicho
ambapo walitunga nyimbo na kuzirekodi Shirika la Utangazaji la Tanganyika (TBC baadaye
Redio Tanzania Dar es Salaam, au RTD na sasa TBC Taifa).
Mwanamuziki huyo alisema kwamba, kutokana na kutorekodi kanda nyingi kwa ajili ya mauzo, wanamuziki wengi wa enzi hizo wameshindwa kunufaika na jasho lao, kauli ambayo ilijidhihirisha kutokana na mazingira aliyokuwa anaishi huku akiwa amepooza, hali aliyokuwa nayo ilisikitisha ukilinganisha na yale mema aliyoyafanya katika maendeleo ya fani hiyo na kwa hakika alikufa maskini.
Mwanamuziki huyo alisema kwamba, kutokana na kutorekodi kanda nyingi kwa ajili ya mauzo, wanamuziki wengi wa enzi hizo wameshindwa kunufaika na jasho lao, kauli ambayo ilijidhihirisha kutokana na mazingira aliyokuwa anaishi huku akiwa amepooza, hali aliyokuwa nayo ilisikitisha ukilinganisha na yale mema aliyoyafanya katika maendeleo ya fani hiyo na kwa hakika alikufa maskini.
Ingawa
wakati huo King Enoch alisema hali yake haikuwa mbaya sana, lakini kwa kweli ungemhurumia
mzee huyo, ambaye Shirika la Maendeleo la Dar es Salaam (DDC) lililokuwa linamiliki
bendi ya Mlimani Park Orchestra lilikuwa likimhudumia kwa kadiri ya uwezo wake.
Kwa ujumla lilikuwa linauthamini na kuujali mchango wake.
Yeye
mwenyewe alikiri kwamba, miaka 44 aliyokaa kwenye muziki hajanufaika na
chochote zaidi ya kufa maskini, na hasa baada ya kupata maradhi ya kiharusi
mwaka 1989.
"Sikutegemea
kuwa hivi, lakini ukweli ni kwamba, jasho letu limepotea kweli katika miaka ya
nyuma kwa kuwa hakukuwa na kitu chochote kilichotulinda. Kazi zetu nyingi
ziliwanufaisha wengine na sisi tulikuwa tukiimba kwa kujiburudisha tu.
"Sasa
wenzetu wanaoinukia ndio wanaoweza kunufaika na matunda ya jasho
lao...wanarekodi na kuuza kanda zao, lakini sisi tulitunga nyimbo na kuzipeleka
Radio Tanzania Dar es Salaam, ambako hazikurekodiwa kwa kusambazwa kibiashara,
bali zilikuwa zikitumika kuburudisha katika vipindi mbalimbali," alisema
katika mahojiano hayo.
Mwanamuziki
huyo mzaliwa wa Luansha, Zambia mnamo Oktoba, 1942 kutoka kabila la Wawemba, alikufa
akijivunia mambo mengi aliyoyafanya katika muziki tangu alipokuja nchini Tanzania
mwaka 1960.
Mkongwe
huyo ndiye aliyeiongoza vyema Dar es Salaam Jazz na baadaye Dar es Salaam
International kabla ya kuanzisha Mlimani Park Orchestra mwaka 1978.
King
aliuzungumzia muziki wa zamani na wa sasa, akisema tungo za sasa zinalipuliwa,
hazipangiliwi na hata midundo inakolezwa na madoido mengi ya nje, hali ambayo
inaweza ikawa na mwisho mbaya kwa nyimbo, bendi zenyewe na hata watunzi
wenyewe.
Alisema,
ingawa yeye alisomea muziki tangu miaka ya 1950, lakini wakati walipotaka
kwenda kurekodi RTD mashairi yao yalipitiwa upya na wakati mwingine kurejeshwa
kwenye bendi kwa ajili ya marekebisho, hali ambayo, ingawa ilikuwa ya
ukiritimba, lakini iliboresha tungo nyingi.
TANGU SHULE YA MSINGI...
King
Enoch alikuwa na kipaji cha muziki tangu utoto wake, kwani nyakati za mapumziko
nyumbani alikuwa akijishughulisha kutengeneza gitaa la makopo na kufunga nyuzi
nyembamba kisha kuanza kupiga.
Kwa
bahati nzuri kaka yake Steven alikuwa amenunua gitaa la Galatone, na rafiki yake mwingine Boston Masatunya naye kaka yake
alimnunulia gitaa aina ya Gibson,
ambalo lilikuwa la bass.
Kutokana
na mapenzi yao ya muziki, wakati wakiwa shule ya msingi Luansha walikomaliza
mwaka 1958, wakaanza kupiga muziki wa maonyesho nyakati za usiku hasa mwisho wa
wiki, ambapo kikundi chao kilichojulikana kama Music Brothers Concert Group
kilikuwa na akina dada watatu Adesi, Rhoda na Pani, na rafiki yao mwingine
Godwin alikuwa akipiga drums.
Aliendelea
na kikundi hicho, lakini mwaka uliofuata akina dada hao wakaanza kuchumbiwa na
kuolewa, naye Enoch, akiwa kiongozi, akaamua kujiunga na bendi kubwa
iliyojulikana kama Luansha Band.
Mnamo
mwaka 1960 aliyekuwa mdhamini wa TANU, marehemu John Mwakangale, alikwenda
Zambia na baada ya kuona uwezo wa kijana Enock akawaambia wadogo zake Godfrey
na Elias, aliyekuwa DC wa Mbeya, wanunue vyombo na kumchukua mwanamuziki huyo.
Bendi
hiyo ikaundwa kwa jina la Three Brothers Band kwa lengo la kutoa upinzani dhidi
ya Mbeya Jazz, ambapo ilikuwa na wanamuziki wageni tupu; Wazambia Michael Enoch,
Boston Masantunya, Saizi na Godwin, Wamalawi John na Felix na Wazimbabwe John
Tagoma, Mwasibanda na Thomas.
Lakini
mwaka huo huo baada ya kufanya maonyesho Mbeya, Chunya, Tabora na Mwanza, bendi
hiyo ikafa, tena kifo kibaya sana.
"Tuliibiwa
vyombo vyote vya muziki mjini Mwanza wakati tukijiandaa kwenda kupiga mjini
Musoma… tulipakia vyombo kwenye Canter moja, dereva akasema kwamba, nisubirini
nikajaze dizeli kwenye gari, lakini kumbe alikuwa mwizi, akatokomea na
vyombo," alikumbuka kwa masikitiko.
Hata
hivyo, bahati bado ilikuwa upande wake, kwani aliazimwa na bendi ya Cuban
Tabora kwa ajili ya maonyesho kadhaa huko Nzega, na wakati huo huo mwanamuziki
mmoja wa Dar es Salaam Jazz, Bilimi Ally, alikuwa amefika Nzega akiwa njiani
kwenda Ukerewe, Mwanza kumfuata mpiga solo wao Ausi.
Baada
ya kumuona akipiga solo vizuri, aliamua kurudia hapo, akafanya mazungumzo naye,
na baada ya King Enoch kuruhusiwa na wenyeji wake akina Godfrey Mwakangale,
akapanda treni kuja Dar es Salaam pamoja na Mzambia mwenzake Saizi aliyekuwa
akipiga saxophone.
Dar
Jazz ilikuwa ikimilikiwa na Mzee Muba (Mndengereko), ambapo waimbaji walikuwa
Hamisi Nguru, Bilimi Ally, Ally 'Chongo', Shaaban Mangano (solo), King Enoch
(solo), Nassoro (tumba), Edward Salvi (sax), Gray Sindo (sax) na Saizi (sax).
Baadaye Juma Akida akaongeza nguvu katika uimbaji.
Mwaka
1968 ulishuhudia kujiunga kwa wanamuziki wengine kama waimbaji Issa Ntini na
Omar Seya, Makwaya Sudi (bass), Meckline Ibrahim (rhythm), Ramadhan (solo namba
2), Kulwa Thomas (drum), Zimataa (tumba), Majengo Selemani (sax), Albino (sax)
na Abdallah Kimeza (sax).
Wakati
huo bendi ilikuwa ikitamba na nyimbo kama Dada
twende tukalime, Mbuzi, Kama kisu utajichoma mwenyewe, Dada karibu
kwetu, Heko Mwalimu Nyerere, Haifai kusimama juu ya milima, Haya yote ni ya
dunia, Nitawaachia wenzangu na Mary
Kamata zilizokuwa katika mtindo wa Mundo
ambazo zilitungwa na Michael Enoch, na Juma Akida naye aliibuka na nyimbo za Mtoto acha kupiga mayowe na Michael Hapendi Ugomvi, ambazo
zilirekodiwa RTD.
Mwaka
1972 wakaenda kurekodi nchini Kenya nyimbo za Kama Kisu Utajichoma Mwenyewe, Mbuzi, Lydia Umenitoroka na Mary Kamata katika studio za Chandarana,
lakini mwaka huo bendi hiyo ikapata pigo baada ya mmiliki wake Mzee Muba
kufariki dunia.
Hussein
Kawambwa (Mzaramo) akaanza kuiongoza bendi hiyo, ambayo sasa ikaongezewa nguvu
na ndugu wawili Saulo Ndumbaro (bass) na Duncan Ndumbaro (rhythm), mwimbaji
Hamisi Abdallah, wapiga saxophone Mathias, Komsoni na Abeid na mpiga tumba
Ramadhan Shomvi, na ilikuwa ikitumia mtindo wa Pachanga.
Mambo
hayakuwa mazuri kutokana na uchakavu wa vyomo, na mwaka 1978 akatoka na
kuanzisha bendi ya Dar International iliyokuwa ikimilikiwa na Zakaria Ndabamei,
Mrundi aliyekuwa akiishi Tanga, ikiwa na mtindo wa Super Slow.
Miongoni
mwa wanamuziki waanzilishi walikuwa Marijani Rajabu Marijani, Cosmas Thobias
Chidumule, Ally Rajabu, Salehe ‘Belesa’ Kakere, Mzambia mwenzake Joseph Mulenga
‘String Master’ (bass), Abel Baltazar kutoka NUTA Jazz (solo), Michael Enoch
(sax), Abdallah Gama (rhythm), Haruna Lwari (tumba), Saidi (drum), Joseph
Bernard (sax), Machaku Salum (trumpet), Ibrahim Mwinchande (trumpet) na Betto
Julius (trumpet).
Bendi
hiyo ikaibuka na vibao vitano; Rufaa ya
Kifo kilichotungwa na Cosmas Chidumule na kuimbwa na Marijani Rajabu, Nyerere Baba Mlezi (Joseph Mulenga), Margreth msikilize shangazi (Kakere
Belesa), Sikitiko (Marijani) na Mwana rudi wee (Joseph Mulenga).
Bendi
hiyo, hata hivyo, ilidumu kwa miezi miwili tu kisha ikafa baada ya kutoelewana
na mmiliki wake. Wanamuziki wote (isipokuwa Marijani Rajabu) wakaondoka
kuanzisha Mlimani Park Orchestra iliyokuwa inamilikiwa na Tanzania Transport
& Taxes Services - TTTS.
Wanamuziki
wengine waliokuja kuanzisha Mlimani Park ni Muhidini Maalim Gurumo, Hassan
Rehani Bitchuka, Juma Hassan 'Town', Selemani Mwanyiro na Abdallah Omar
'Dullah' wote kutoka Msondo Ngoma.
Wakaibuka
na nyimbo tatu za kwanza ambazo zilikuwa Celina
(Joseph Mulenga), Barua kutoka kwa mama
(Chidumule) na Kassim Kafilisika (Gurumo).
King
Enoch alidumu na bendi hiyo kwa miaka yote mpaka mauti yalipomfika mwaka 2004, na
ingawa katika siku za mwisho hakuwa na uwezo wa kupanda jukwaani kuimba, lakini
alikuwa akihudhuria mazoezi pale DDC Mwenge na kupangilia muziki. Bendi ilikuwa
inamthamini na kumpatia matibabu na mshahara wake kama kawaida.
Hakubahatika
kuoa, lakini alipata kuzaa watoto wawili, mmoja bahati mbaya alifariki, na wa
pili Iddi Enoch (ambaye kwa sasa atakuwa na miaka 31) alikuwa akiishi Manzese
na mama yake.
"Ndugu
zangu hapa Tanzania ni Watanzania wote, kwa kuwa nimeondoka kwetu Zambia miaka
42 iliyopita na sijakwenda tena mpaka leo. Wazazi wangu kule walikufa wakati
nikiwa shule ya msingi na ndugu zangu kila mmoja yuko kivyake... naishukuru
sana Sikinde kwa kunithamini mpaka leo hii," alipata kunieleza.
Huyo
ndiye King Enoch, mwalimu aliyewatengeneza wanamuziki wengi Tanzania.
No comments:
Post a Comment